Wody powierzchniowe

Obszar gminy Murów leży w całości w dorzeczu rzeki Odry. Głównymi rzekami na terenie gminy są Budkowiczanka, Bogacica, Grabica, Brynica i Opusta.

Uzupełnienie systemu hydrograficznego gminy stanowią liczne małe, krótkie, słabowodne cieki i rowy melioracyjne oraz stawy. Gmina położona jest w dorzeczu Odry w obszarze pozostającym w zlewni II rzędu rzeki Stobrawy.

Rzeka Stobrawa przepływa poza północną granicą gminy Murów i odwadnia poprzez swoje dopływy: rzekę Bogacicę i Budkowiczankę cały obszar gminy.

Główne cieki wodne przepływają w większości równoleżnikowo ze wschodu na zachód. Generalnie sieć wodna na terenie gminy jest bardzo dobrze rozwinięta i tworzy ją stosunkowo gęsta sieć rowów melioracyjnych głównie odwadniających oraz następujące rzeki zliczane do melioracji podstawowych:
Rzeka Bogacica wraz ze swoimi dopływami: Grabicą (Grabiczanką) i Opustą zbiera wodę z północnej części gminy.
 

Rzeka Budkowiczanka z jej dopływami: Wierzchowinką, Wisznią (Wiśniówką), Brojdzką Rzeką (Brojchą), Młynówką Budkowiczanki i Wilczym Potokiem odwadnia środkową część gminy.

Rzeka Prądzielnica (Brodek), stanowiąca dopływ rzeki Brynicy, która wpada do Budkowiczanki bezpośrednio przed jej ujściem do Stobrawy, odwadnia południową część gminy.

Są to rzeki typu nizinnego o stosunkowo niedużych przyborach i małej amplitudzie wodostanów, z maksymalnymi wylewami w okresach wiosennych (roztopy) i letnich. Rzeki płynące na terenie gminy Murów miały w przeszłości, w większości regulowane koryta. W obecnym stanie, między innymi ze względów powodziowych odcinkami wymagają wykonania renowacji, oraz prowadzenia systematycznej konserwacji ich koryt.

Bogacica wypływa u podnóża Progu Woźnickiego na obszarze wyniesionym do wysokości ok. 240 m. n.p.m. Równinna zlewnia Bogacicy zbudowana jest w zasadzie z piasków lodowcowych z wydmami i posiada gęstą sieć wodną. W dolinie Bogacicy i jej dopływów są duże obszary podmokłych łąk przeważnie zmeliorowanych. Zalesienie zlewni rzeki w granicach gminy Murów jest znaczne i przekracza 70%.

Charakterystykę przepływów w rzece Bogacicy na podstawie obserwacji zarejestrowanych na wodowskazie w Domaradzu z lat 1963 - 1992 oraz w dwóch wybranych przekrojach na rzece w granicach gminy przedstawiono za [3] w tabeli poniżej. Wodowskaz w Domaradzu zainstalowany jest poniżej granicy gminy Murów, w km 3+800 biegu rzeki Bogacicy i obejmuje zlewnię o powierzchni 228.2 km2.

Budkowiczanka podobnie jak Bogacica wypływa u podnóża Progu Woźnickiego na obszarze wyniesionym do ok. 250 m. n.p.m. Zlewnię Budkowiczanki pokrywają piaski lodowcowe, zwydmione. Gliny zwałowe występują sporadycznie, płatami. Dno doliny rzeki pokrywają zmeliorowane łąki. Zlewnię na terenie gminy pokrywają w ponad 70% rozległe obszary leśne (Bory Stobrawskie).

Charakterystykę przepływów w rzece Budkowiczance na podstawie obserwacji zarejestrowanych na wodowskazie w Krzywej Górze z lat 1951 - 1992 oraz w dwóch wybranych przekrojach na rzece w granicach gminy przedstawiono za [2] w tabeli poniżej. Wodowskaz w Krzywej Górze zainstalowany jest poniżej granicy gminy Murów, w km 18+000 biegu rzeki Budkowiczanki i obejmuje zlewnię o powierzchni 236.5 km2.

Stawy rybne

Na terenie gminy znajdują się lokalne zbiorniki wód powierzchniowych zagospodarowane jako stawy hodowli ryb, głównie w dolinach rzeki Bogacicy i Budkowiczanki.

W zlewni rzeki Bogacicy znajdują się stawy:

· w miejscowości Młodnik - 2 właścicieli korzystających z ujęcia w km 19+300 rzeki dla stawów o łącznej powierzchni 10.3 ha,

· w rejonie miejscowości Święciny - Dąbrówka Dolna - 3 właścicieli korzystających z ujęcia w km 13+000 rzeki dla kompleksu stawów o łącznej powierzchni 49.40 ha (część stawów korzystających z tego ujęcia znajduje się poza granicą gminy Murów).

W zlewni rzeki Budkowiczanki znajdują się stawy:

· w miejscowości Zagwiździe - 2 właścicieli korzystających z ujęcia w km 0+787 Młynówki Budkowiczanki dla stawów o łącznej powierzchni 5.2 ha,

 

w miejscowości Murów - RDLP Katowice - Gospodarstwo Rybackie Krogulna - stawy rybne „Pokój” o powierzchni lustra wody 132.90 ha (na terenie gminy Pokój) korzysta z ujęcia wody z rzeki Budkowiczanki

 

Ponadto na terenie gminy znajdują się następujące stawy - zbiorniki o powierzchni w granicach 1.0 - 2.0 ha o małym znaczeniu gospodarczym (hodowlanym i retencyjnym wody) :

· w rejonie miejscowości Kały - zlewnia rz. Wiszni,

· w rejonie miejscowości Kęszyce - zlewnia rz. Grabica,

· w miejscowości Grabica - zlewnia rz. Grabica,

· w miejscowości Budkowice Nowe - w widłach rzek Budkowiczanki i Wierzchowinki,

 w miejscowości Murów - rozlewisko przy ujęciu w km 23+850 rz. Budkowiczanki.

Sieć rzeczna ma charakter typowo nizinny i niwalno - fluwialnym reżimie zasilania, z maksimami przepływów w okresie roztopów wiosennych (III - V) i opadów letnich (VII - VIII). Przepływy minimalne przypadają na okres letni (VI - VII).

Charakterystyczną cechą sieci rzecznej jest jej znaczna, jedna z najwyższych w województwie gęstość sieci rzecznej - ok. 1.25 - 1.50 km/km2 w części zachodniej do ok. 1.00 - 1.25 km/km2 w części wschodniej. Cecha ta ma bardzo istotne znaczenie dla ukształtowanych typów krajobrazowych jak również dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego gminy (przepływ materii, funkcje korytarzowe).

W 1997 r. teren gminy nawiedziła największa w czasach historycznych powódź, zalewając tereny położone w dolinach rzecznych i ich bezpośredniej okolicy, w szczególności w dolinie Budkowiczanki i Bogacicy.

Wody podziemne

Wody podziemne na obszarze gminy reprezentowane są przez wody przypowierzchniowe, gruntowe i wody wgłębne.

Wody przypowierzchniowe występują na terenie całej gminy w strefach lokalnych obniżeń terenowych (lokalne podmokłości, zabagnienia) na obszarach zalegania w podłożu utworów nieprzepuszczalnych, na głębokościach w przedziale 0.1 - 0.5 m.

Poziom wód gruntowych, czwartorzędowych na obszarze gminy wykazuje lokalne zróżnicowanie, dostosowane do rzeźby terenu i budowy geologicznej.

Najpłycej poziom wód gruntowych występuje w dolinach rzecznych, gdzie spotykany już jest na głębokościach 0.0 - 1.5 p.p.t.. Poziom ten wykształcony jest w utworach piaszczysto - żwirowych teras zalewowych i osadach den dolinnych cieków wodnych, lokalnie przykrytych madą. Zasilanie poziomu odbywa się z opadów lub drenażu cieku. Przepuszczalność gruntu na ogół duża ( w strefie mad średnia), w związku z czym wrażliwość na zanieczyszczenia z powierzchni ziemi jest znaczna.

W strefie przyległej do obszarów dolinnych, w obrębie osadów piaszczysto - żwirowych teras nadzalewowych poziom wód gruntowych utrzymuje się na poziomie 1.5 - 2.0 m. i głębiej ppt. Zasilanie poziomu ma charakter infiltracyjny. Przepuszczalność gruntów jest duża, w związku z czym wrażliwość na zanieczyszczenia z powierzchni terenu jest znaczna.

Na pozostałym obszarze wody gruntowe występują w obrębie utworów piaszczysto - żwirowych wysoczyzny plejstoceńskiej na głębokościach 2 - 5 m. ppt. Wody mają charakter swobodny, zasilanie poziomu ma charakter infiltracyjny z opadów atmosferycznych. Przepuszczalność gruntu duża, podatność na zanieczyszczenia jest duża.

Poziom wód gruntowych znacząco obniża się na terenach zajmowanych przez zespoły wydmowe, gdzie jego lustro nie naśladuje morfologii terenu, przepuszczalność gruntu i skład mechaniczny nie sprzyjają wiązaniu wody poprzez cząsteczki gruntu i głęboko - 5 - 10 m. ppt. - infiltrują wgłąb.

Lokalnie, na obszarach występowania glin zwałowych wysoczyzny plejstoceńskiej woda gruntowa ma charakter zawieszony, lustro wody ma charakter lekko napięty, układając się na głębokości 3 - 5 m. ppt. Duży udział części pylasto - ilastych ogranicza przepuszczalność gruntu, przez co znacząco zmniejsza się podatność na zanieczyszczenia z powierzchni ziemi.

Na obszarach leśnych poziom wód gruntowych z uwagi na podciąg kapilarny i pokrycie terenowe jest wyższy niż na terenach otwartych o ok. 0.5 m.

Powszechnym poziomem wodonośnym na obszarze gminy Murów jest czwartorzęd, formacje starsze - za wyjątkiem trzeciorzędu - nie posiadają wykształconych zbiorników wodnych , a wody tego poziomu są bardzo słabo rozpoznane.

Poziom trzeciorzędowy występuje lokalnie w zachodniej i południowej części gminy (rejon Okołów i Grabczoka), gdzie występuje w osadach piaszczysto - żwirowych trzeciorzędu izolowanych 45 - 60 m. miąższości warstwą utworów nieprzepuszczalnych.

Zasilanie poziomu odbywa się na kontaktach hydraulicznych z wyżej ległego poziomu czwartorzędowego dolin kopalnych. Wydajność poziomu trzeciorzędowego szacowana jest na ok. 10 - 50 m3/h.

Poziom czwartorzędowy wykształcony w średnio i drobnoziarnistych piaskach i żwirach plejstoceńskich zlodowacenia środkowopolskiego, cechujących się znaczną przepuszczalnością i podatnością na przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni ziemi. Poziom ten zalega płytko pod powierzchnią ziemi a jego przewodność przekracza 100 m2/dobę przy wydajnościach 10 - 40 m3/h.

W obrębie kompleksu czwartorzędowego wykształcone zostały kopalne struktury wodonośne - dolina kopalna Małej Panwi, stanowiąca zbiornik wód podziemnych o wysokiej przewodności wodnej (370 - 1950 m2/doba) i wydajności > 120 m3/h. Dolina kopalna ma charakter równoleżnikowy pomiędzy Kałami, Murowem i Krzywą Górą. W rejonie Starych i Nowych Budkowic przebiega jedna z jej odnóg.

Doliny te stanowią perspektywiczne źródło zaopatrzenia gminy w wodę dla celów pitnych i użytkowych, a ich ochrona jest celem strategicznym gminy.

Udokumentowane i rozpoznane na terenie gminy zasoby geologiczne wód podziemnych wynoszą w kat. "B" - 12 576 m3/dobę i gwarantują zaspokojenie perspektywicznych potrzeb gminy.

Budowa geologiczna terenu z dużym udziałem gruntów o dużej przepuszczalności stwarza zagrożenie degradacji jakościowej wód. Bardzo duży udział kompleksów leśnych, pozostających poza użytkowaniem rolnym i zurbanizowaniem znacząco ogranicza możliwość degradacji poziomu użytkowego. Badania fizykochemiczne wskazują na występowanie podwyższonych zawartości żelaza (oksydacja w strefie aeracji wód podziemnych) w rejonie Zagwiździa oraz lokalnie, w okolicy Dębińca azotanów w wodach czwartorzędowych.